KİVİ

Türkiye kivi ile ilgili ilk araştırmalar 1988 yıllarında Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından başlatılmış ve iklim istekleri doğrultusunda Ege sahili, Marmara ve karadeniz bölgesinin kivi yetiştirilmeye uygun bölgeler olduğu saptanmıştır.
Rizede ise kiviyle ilgili olarak ilk araştırmalar, 1990 yılına yakın Çaykur’a bağlı Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nün Yalovadan Rizeye getirdiği deneme amaçlı bahçelerle başlamıştır. Yapılan Çalışmalar neticesinde kivinin ilimiz iklim ve ekolojik şartlarına uygun olduğu belirlenmiştir.
2000 Yılldarda Rizede kivi tarımı Gelir kaynağı olmaktan öte aile içi tüketim amaçlı üretilmekteydi.Rize İlimizin temel geçim kaynağı olan çayın yıllar itibariyle üretcilere daha az gelir getirmesi son yıllarda ilimizde kiviye olan ilgiyi artırmış ve kivi üreticileri kendi aralarında örgütlenmiş, kivi meyvesinin geliştirilmesi ve daha çok üretilmesi için çalışmalar yapmışlardır.

İlimizde Kivi ile ilgili olarak yapılan çalışmalar neticesinde 2001 yılında Rize genelinde “S.S. Rize Kivi, Yaş Sebze ve Meyve Pazarlama Kooperatifini” kurarak ilimize kazandırmışlardır.Bu kuruluşumuz, 03.12.2002 tarih ve 32 sayılı T.C Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca üretici birliği belgesini almıştır.

Kivi Yetiştirmesi

BAHÇE TESİSİ

Şekil. Çelik  ve tohumdan üretilmiş tüplü fidanlar

Çok yıllık bitkilerde başlangıçta yapılacak hatanın giderilmesi zaman ve emek alır. Bu yüzden başlangıçta her şeyi ayrıntılı olarak düşünmek ve hazırlıkları ona göre yapmak gerekir.

Bu hazırlıklar içinde;

• Yer seçimi,
• toprak yapısı,
• fidan seçimi,
• dikim aralık ve mesafeleri
• tozlayıcı bitki oranı,
• dikim planı ,
• destek sistemi unsurları,
• rüzgar kıran tesisi,
• sulama suyu ve tesisi  oluşturmaktadır.

YER SEÇİMİ

Önce kivi fidanlarının dikimi yapılacak olan  toprağın  kivi bitkisi için uygun özellikte olmalı aksi takdirde iyi bir sonuç almak mümkün değildir. Çünkü bitkinin kök yapısı olumsuz şartlara karşı aşırı duyarlılık göstermekte ve bitki gelişmesi sekteye uğramaktadır.

Yine fidanların dikileceği yer arazi yapısı uygunsa güney yönlü ve sıraların yönü kuzey güney istikametinde olmalı  ve dikimi yapılan yerin taban su seviyesi yüksek olmamalıdır.

Şekil. Fidan dikimi

Fidan dikimi ilkbahar ve sonbaharda yapılmalıdır. Eğer fidanlar tüp içerisinde ise özellikle dikimden sonra sulaması takip edildikten sonra yaz aylarında da yapılır.

Kivi fidanlarının dikileceği fidan çukurları en az 45-50 cm derinliğinde ve çapında olmalıdır.

Açılan kuyulardan çıkan toprakla hayvan gübresi karıştırılır tekrar fidan çukurlarına konulmalıdır.

Dikilen fidanların sağlıklı gelişebilmesi için 3-4 günde bir yağışsız havalarda sulanmalıdır.

Şekil. Dikimden sonraki 1.yıl  fidana uygulanan şekil budaması

Sürgünün dik büyümesi ve düzgün bir gelişme gösterebilmesi için 3-4 cm çapında 2.0 M uzunluğunda destek (herek) verilmelidir.

Ana gövdeyi oluşturacak olan sürgünde  yaklaşık 1.80-2M düz bir şekilde büyüme sağlandığında tepesi kesilerek alt taraf dan çıkan yan sürgünlerden iki tanesi sağa ve sola büyütülmek üzere bırakılır ve  taçlandırma yapılır.

DİKİM PLANI

Kivi bitkisi iki evcikli (erkek-dişi)dir.

Erkek bitkiler  tozlayıcı  durumda olup bahçe tesisinde 7 veya 8 dişi için 1 erkek dikilmelidir.

Tozlanma olayında rüzgar çok fazla bir role sahip değildir, büyük oranda tozlaşma arılarla olmaktadır.

Kivi meyvelerinin çiçekleri nektar üretmezler ancak arılar için polen kaynağıdır.Güneşli havalarda arıların çalışması daha yoğun şekildedir.

Arı kovanlarının kivi bahçesine konulacağı en uygun zaman dişi çiçeklerin % 10′  unun açtığı zamandır.

Dönüme iki arı kovanı yerleştirmek iyi bir döllenme ve meyve kalitesi ve verimi için zorunludur.

Dikim planında erkek bitkilerin yeri tespit edilirken özellikle dişi bitkileri en iyi şekilde tozlayabilecek yerlere konulmalıdır. Yandaki dikim planında olduğu gibi.

DESTEK SİSTEMLERİ

Kivi bitkisi kuvvetli gelişme gücüne sahip çalı görünümlü bitkilerdir.

Normal gelişme ve büyüme sağlayabilmeleri için desteğe ihtiyacı vardır. Kivi bitkisi gövdeleri kendi ağırlığını taşıyamaz. Doğal gelişme ortamlarında ağaçlara sarılarak destek alırlar.

Meyve verimi 1 yaşlı çubukların gözlerinde  olduğundan   bunların bitkide yeter sayıda ve uygun yerde bulunmalarını sağlayacak budama ve destek sistemine ihtiyaç gösterir.

Bitkinin ağırlığını taşıyan,  destekleyen direkler , teller  ve herekler destek sistemini oluştururlar.

T Sistemi

• Tesisi kurmak daha kolay ve ucuzdur.
• Budama yapılması daha kolaydır
• Daha az yoğunlukta iş gücü ister
• Arı girişi daha kolaydır.
• Mantari hastalıkların bulaşması daha az  olur.

Çardak Sistemi (Pergola) Sistemi

• Bu terbiye sistemi düz olan arazilerde uygulanmaktadır.
• Bu sistemde  Sıra arası 5 m sıra üzeri 4 m olmalıdır.Direklerin toprak üstünde kalan boyu 2 M olmalıdır.

• Direkler üzerinden dik olarak dört yana taşıyıcı teller en az 6-8 mm çapında gayet düzgün, esnemeye meydan vermeyecek şekilde çekilir.
• Ara teller ürün çubuklarını  bağlayacak şekilde  50-70 cm aralıklarla geçirilmesi gerekir.

Çardak Sisteminin avantajları

• Rüzgarın verdiği zararlar daha az risk taşır.
• Yabancı ot daha az gelişir.
• Meyve yanığı daha az olur.

GÜBRELEME

Genel bir kaide olarak bir bitkinin gübre ihtiyacı tespit edilirken yaprak ve toprak analizine bakılır. Kivi bitkisine verilecek gübre miktarı yapılan araştırma sonuçlarına göre tespit edilmelidir. Toprak yapısı ve derinliği uygun olduğu takdirde kökler yanlara ve derinlere dağılır. Bol saçak kök yaptığı içinde toprağı sömürme gücü fazladır. Gübrelemede esas bitkinin topraktan aldığı bütün elementleri  en az  alındığı miktar  ve alınabilir formda olmak üzere toprağa geri vermektir.

Şekil. Şubat-Mart dönemi organik gübre

Şekil. Organik gübrenin veriliş şekli

Kivi bitkisinde hızlı vejatatif  ve genaratif  gelişmeye bağlı olarak besin maddelerine her yıl artan miktarlarda ihtiyaç gösterir. Verilecek olan gübre miktarı ve zamanı önemlidir. Organik gübre (hayvan gübresi,yeşil gübre) Şubat-Mart dönemi kivinin taç iz düşümüne göre en az 1m2 lik alana verilmelidir. Verim çağında olan kivi bitkisi için ortalama yanmış sığır gübresi 15-20 kğ  tavuk gübresi için 10 kğ yeterlidir. Kimyasal(Suni) gübreler verilirken,  yine bitkinin yaşı ve taçlanma iz düşümüne göre verilmelidir.  Azotlu gübrelerin hepsi bir defada verilmemelidir. Suda çabuk hidroliz olmaları ve yıkanmaya duyarlı oluşları nedeni ile özellikle bölgemizde yağışlı bir iklime sahip olduğundan 1/3 mart  1/3 mayıs 1/3 haziran ayında verilmelidir. Fosforlu ve potaslı gübreler suda zor erimeleri ve tutulmaları nedeni ile kasım-aralık ayında verilmelidir.

Dikimden sonra  İlk üç yıl genç fidelere  uygulanacak olan  gübre miktarı üçe bölünmek üzere 1/3 Mart,   1/3 Mayıs,     1/3 Haziran ayında verilmelidir. Gübre verilirken en az 1m2  lik alana yayılmalıdır.
1.yıl:     14 gr Saf Azot   karşılığı  30     gr  üre
2.yıl      55gr  Saf Azot  karşılığı  120   gr  üre
3.yıl    110 gr  Saf Azot  karşılığı 250 -350  gr  üre

Tam verim çağında olan bir kivi bitkisi  için  500 gr saf azot karşılığı,    azotlu gübrelerden üre için 1kğ,  Amonyum nitrat için 1.5 kğ olmak üzere üçe bölünerek  1/3 Mart,   1/3 mayıs,     1/3 haziran, ayında verilmelidir. Fosforlu ve potasyumlu gübreler bir defada  sonbaharda verilmek üzere  200 gr P2 O5   300 gr K2O  verilmelidir.

Rize Ziraat Odası